వైశేషిక దర్శనం (2) - ఆస్తిక దర్శనం

2) గుణం - గుణం ఎపుడూ ద్రవ్యంతోనే ఉంటుంది.

ఒక గుణంలో మరొక గుణం గాని , కర్మగాని ఉండదు.

ఇలాంటి రసాది గుణాలు ఇరవై నాలుగు ఉన్నాయి.

అవి స్పర్శ , రస,రూప, గంధాలనేవి ,సంఖ్య, పరిమాణం, ప్రుతక్త్వ (ప్రత్యేకత్వం), సంయోగ

విభాగ, పరత్వ , అపరత్వ , గురుత్వ, ద్రవత్వ , స్నేహ, శబ్ద, బుధ్ధి

సుఖ, దుఃఖ, ఇచ్ఛ ,ద్వేష , ప్రయత్న, ధర్మ, అధర్మ, సంస్కారాలనేవి.

పదార్ధాలకు ఉనికి ఉంటుంది గాని గుణాలకు లేదు.

3) కర్మ - కర్మలు నాల్గు విధాలు. అవి

ఉత్క్షేపణం (పైకి విసరడం )

అవక్షేపణం (క్రిందికి విసరడం)

ఆకుంచనం (ముణవటం )

ప్రసారణం (చాపటం) అనేవి.

కర్మలకు ప్రత్యేకమైన ఉనికి లేదు. ద్రవ్యాన్ని ఆశ్రయించే ఉంటుంటాయి.

4) సామాన్యం - అంటే జాతి. ఉదాహరణకు గోవులు ఉంటే , వాటి అన్నిట్లోనూ' గోత్వం' అనే జాతి ఉంటుంది.

అది గోవు పుడితే పుట్టదు, అది మరణిస్తే నశించదు.

అంచేత సామాన్యం అనేది నిత్యమైనది. అనేక వస్తువులను ఆశ్రయించుకొని ఉంటుంది.

5) విశేషం - ఒక వస్తువును అవయవ విశేషాలను, గుణాలను బట్టీ మరొక వస్తువుకన్న భిన్నమైనదని చెబుతాం.

కాని సమాన గుణాలు ఉండే రెండు పృధ్వీ పరమాణువులలో అవి భిన్నమైనవని చెప్పే కారణం ఏదీ కన్పించదు. అందుచేత ఈ పరమాణువులో ఒక విశేషము, ఆ పరమాణువులోమరో  విశేషము ఉందని; ఆ విశేషాన్ని బట్టి ఆ రెండూ భిన్నమైనవని చెప్పాలి. ఇలాంటి విశేషం నిత్యాలైన పరమాణువులలో ఉంటుంది. 

ఇట్టి విశేషాలను అంగీకరించడం చేత వీరిని వైశేషికులు అని అంటారు.

6) సమవాయం - అంటే స్వాభావికంగా పదార్ధంలో ఉండే విడదీయరాని సంబంధం. అది నిత్యమైనది.

ఉదాహరణకు ఎర్రదనం ఎర్రని వస్తువునుంచి ఎలా విడదీయలేమో అలాంటి సంబంధం.

అలాగే మట్టిని కుండనుంచి విడదీయరాని సంబంధం కూడా సమవాయం.

7) అభావం - మనం రాత్రిపూట ఆకాశంలోకి రాత్రులలో చూస్తే , సూర్యుడు కన్పించడు కాని చంద్రుడిని  నక్షత్రాలనీ చూస్తాం. ఇలాంటి వ్యతిరేక భావాన్ని అభావం అంటాం. ఈ అభావం నాలుగు విధాలు.

అ ) ప్రాగభావం - ఒక వస్తువు పుట్టడానికి పూర్వం లేకపోవడాన్ని ప్రాగభావం అంటారు. ఉదాహరణకు ఘటం తయారు చెయ్యడానికి ముందు ఘటం లేదు కాబట్టి ఈ అభావం ప్రాగభావం.

ఆ ) ప్రధ్వంసాభావం - పుట్టిన వస్తువు కొంతకాలం ఉండి, నశించిన తర్వాత ఏర్పడే అభావం ప్రధ్వంసాభావం. ఉదాహరణకు ఘటం బ్రద్దలైపోడం చేత ఏర్పడిన అభావం ప్రధ్వంసాభావం.

ఇ) అత్యంతాభావం - ఒక వస్తువు ఎన్నాడూలేకపోడం అత్యంతాభావం. ఉదాహరణకు వాయువునందు ఎన్నడూ రూపం ఉండదు. దాన్లో రూపం లేకపోవడం అత్యంతాభావం.

ఈ) అన్యోన్యాభావం - ఘటం పటం కాదు , పటం ఘటం కాదు అనే పరస్పర భేదం  అన్యోన్యాభావం . 

సామాన్య ధర్మములుండే పరమాణువులను బట్టి గంధ,రస,రూప,స్పర్శ  లనేనాల్గు విశేషాలుగా  చెప్పబడ్డాయి.

పదార్ధ విశేషాలను బట్టి పరమాణువులతో ఇవి ఏర్పడటం వల్ల నిత్యమైనవి. గంధ,రస,రూప,స్పర్శ లనేనాల్గు విశేషాలూ క్రమంగా పృథ్వికి - గంధము, జలమునకు - రుచి, అగ్ని యందు - రూపము , వాయువునకు - స్పర్శ అనే గుణాలు ఉన్నాయి. 

ఇదివరలో చెప్పుకున్నట్లు ఆకాశమందు - శబ్దం ఉంది. శబ్ద, గంధ,రస,రూప,స్పర్శ లనే జ్ఞానేంద్రియాలు ఈ పరమాణువుల తోనే  ఏర్పడుతున్నాయి. ఈ ఇంద్రియ జ్ఞానం కలగడానికి  మనస్సు కారణం. ఆత్మ అన్ని అనుభవాలకీ  మూలం. మనస్సు ఈ విషయ జ్ఞానం కలగడానికి సాధనం.

వైశేషికులు ఎన్ని ఆత్మలు ఉంటాయో  అన్ని మనస్సులూ ఉంటాయంటారు. దుఃఖం లేకపోడమే మోక్షమని అంటారు. ఈశ్వరుడు, జీవాత్మ, మోక్షం అనే విషయాల్లో వీరు నైయాయికుల మతాన్నే అంగీకరిస్తారు. ఈశ్వర ప్రోక్తమైన వేదాలను   ప్రామాణికంగా ఇరువురూ అంగీకరిస్తారు.